ต่อไปนี้ให้ฟังธรรมของตัว มันเป็นกุศลธรรมหรืออกุศลธรรม

กุศลธรรม คือจิตฉลาด จิตมีความเยือกเย็น จิตมีความเบาสบ๊าย
กายะลหุตา จิตตะลหุตา เมื่อจิตเบาแล้วกายก็เบา

เมื่อจิตของเราเป็นสมาธิแล้ว มันมีความอ่อนนิ่มนวลในจิตในใจ ยิ้มในใจ อิ่มอกอิ่มใจ ใจไม่วุ่นวาย ใจว่านอนสอนง่าย นั่น มันเป็นอย่างนั้น
มีความอ่อนละมุนละไมไม่ใช่อ่อนแอ เบายิ่งกว่าสำลี ยิ่งกว่าหมด อิ่มอกอิ่มใจ เกิดปีติขึ้น อิ่มยิ่งกว่าหลับกว่านอน อิ่มยิ่งกว่ารับประทานอาหาร มันเป็นอย่างงี้
เมื่อจิตมันสงบแล้วมันสบาย เบาหมดร่างกายนี้แหละ นี่แหละให้รู้จัก นี่จิตเป็นกุศล

อกุศลล่ะ จิตทะเยอทะยาน จิตฟุ้งซ่าน มันไม่สงบ มีแต่ปวดตรงนั้นปวดตรงนี้ ไปยึดเอาอันนั้นไปยึดเอาอันนี้มาเป็นตน
ไปถือเอาสิ่งโน้นสิ่งนี้มาเป็นตน มันก็เลยเป็นทุกข์ยังงี้แหละ

ต่อไปนี้ให้พิจารณาอัพยากตธรรม สุขมันก็ไม่ใช่ ทุกข์มันก็ไม่ใช่ มันไม่ได้ไปยึดเอาสุข มันไม่ได้ไปยึดเอาทุกข์
อุเบกขา วางเฉย ไม่ได้ส่งไปข้างหน้าข้างหลัง ไม่ได้สำคัญสูงสำคัญต่ำ สำคัญใกล้สำคัญไกล สำคัญในสำคัญนอก มันไม่ได้หมายเป็นอย่างโน้นเป็นอย่างนี้
พุทโธ เป็นความรู้เฉพาะอันเดียว เป็นเอกัคคตารมณ์ เป็นอารมณ์อันเดียว

นี่แหละอัพยากตธรรม หรืออัพยากฤต นั่น ไม่ได้สำคัญมั่นหมาย
ไม่ได้สำคัญเย็นไม่ได้สำคัญร้อน สำคัญมืดสำคัญสว่าง หรือสมมติทั้งหลายเหล่านี้
มันไม่ได้สมมติว่าเป็นอย่างโน้น ไม่ได้สมมติว่าเป็นอย่างนี้

วิมุติ แปลว่าหลุดพ้นไปหมด แน่ะ จุดสำคัญเป็นอย่างนี้

เหตุนั้นให้พากันเพ่งดูต่อไป ต่างคนต่างเพ่งเล็งดู หัวใจของเรามันข้องอะไร มันคาอะไร ให้พิจารณา มันมืดหรือมันสว่าง

ยะถาภูตัง ญาณะทัสสะนัง
ภูตัง ความเป็นอยู่ ในตัวของเรามันเป็นอยู่อย่างไร เราก็เพ่งดูซิ

ถ้ามันทะเยอทะยาน มันยึดถือรูป รส กลิ่น เสียง โผฏฐัพพะ ธรรมารมณ์ อายาตนะภายนอก เราก็ค้นพิจารณาถึงความเกิดแก่เจ็บตายนี่ซี

เราชอบไหมความเกิดนั่น เราชอบไหมความแก่นั่น เราชอบไหมความเจ็บไข้ได้พยาธิ เราชอบไหมความตาย เรายินดีไหม

ถ้าเราไม่ยินดี ทำไมเราไปยึดโน่นยึดนี่ ไปก่อที่โน่นไปก่อที่นี่
ดังที่ว่า ภวา ภเว สัมภวันติ
ภวะ แปลว่า ภพ สัมภวันติ คือต่อ ไปต่ออารมณ์สัญญา อารมณ์ของธรรม เรื่องเป็นยังงี้

ธรรมารมณ์ กามารมณ์ รูปารมณ์ สัทธารมณ์ คันธารมณ์ รสารมณ์ โผสฐัพพารมณ์
เราเอาอะไรเป็นอารมณ์ เราก็ได้ไปเกิดเป็นสิ่งนั้น

จากหนังสือ หลวงปู่ฝั้น อาจาโร โครงการหนังสือบูรพาจารย์ เล่มที่ ๑๑ หน้าที่ ๖๒๖

สวนพนาสนธิ์ ๓/ศูนย์สัมมนาป่าพนาสนธิ์-แบ่งปัน
๖๑.๐๖.๑๑