เราทำสมาธิทุกวัน ๆ นี่ฐานะของจิตนี่มันต้องขยับไปเรื่อย เราก็ไม่รู้ตัว

การขยับฐานะของจิตก็เหมือนกับการขยับฐานะของนักเรียน

นักเรียนที่ไปเรียนหนังสือ มันก็เรียนไปตั้งแต่อนุบาลไปถึงชั้นประถมไปถึงชั้นมัธยม แล้วก็ไปหามหาวิทยาลัยนี่คือการยกฐานะ ยกฐานะขึ้น

ถ้าหากว่าไม่เรียนนั่นก็ไม่มีปัญหา ไม่มีฐานะแล้ว แต่หากว่าเรียนขึ้นมามันก็ต้องมีฐานะ เป็นอย่างนั้น
ทีนี้ฐานะของที่ไปเรียนหนังสือกันน่ะมันฐานะอะไร
ก็ฐานะเป็นชั้นประถม ฐานะเป็นชั้นมัธยม ฐานะเป็นชั้นมหาวิทยาลัย อย่างนี้

เหมือนกันกับเราทำสมาธิ เราก็ยกฐานะตั้งแต่ขณิกะสมาธิ
จากขณิกะสมาธิก็ไปอุปจาระสมาธิ
จากอุปจาระสมาธิก็ไปอัปปนาสมาธิ

ออกจากปฐมฌานก็ไปถึงทุติยฌาน ออกจากทุติยฌานก็เป็นตติยะฌาน ออกจากตติยะฌานก็ไปเป็นจตุตถฌาน อันนี้เรียกว่า รูปฌาน

ถ้าหากจิตจะก้าวหน้าต่อไปในทางสงบก็ต้องเป็นอรูปฌาน
อรูปฌาน อันดับแรกก็คืออากาสานัญจายตนะ แล้วก็มาถึงวิญญานัญจายะตนะ แล้วก็ไปเป็นอากิจจัญญายตนะ แล้วก็ไปเป็นเนวะสัญญานาสัญญายตนะ อย่างนี้

ทีนี้อย่างปฐมฌานก็เกี่ยวข้องกับสมาธิว่าสมาธิขั้นไหนแล้วจะไปถึงปฐมฌาน
สมาธิขั้นไหนแล้วจะไปถึงทุติยฌาน นี่ก็ต้องเป็นอย่างนั้น
เหมือนกับการศึกษา ถ้าศึกษาชั้นประถมก็มีความรู้เท่านี้ ถ้าหากถึงมัธยมก็มีความรู้มากกว่าก็คือเท่านี้ ถ้าชั้นมหาวิทยาลัยก็มีความรู้มากกว่าก็เท่านี้ มันก็เลื่อนชั้นกันไป

จากหนังสือ ธรรมะรุ่งอรุณ ๔ หน้าที่ ๒๘๘
พระธรรมมงคลญาณ (พระอาจารย์หลวงพ่อวิริยังค์ สิรินฺธโร)

สวนพนาสนธิ์ ๓/ศูนย์สัมมนาป่าพนาสนธิ์-แบ่งปัน
สุขาปฏิปทาขิปปาภิญญา

๖๐.๐๙.๑๘